Frá 1. júlí 2017 hafa sjóðfélagar getað ráðstafað hluta eða öllu sínu iðgjaldi umfram 12% skylduiðgjald í tilgreinda séreign. Það var 2% að hámarki fram til 1.júlí 2018 en 3,5% þaðan í frá.

Þegar framlagi umfram 12% skylduframlag er ráðstafað að hluta eða öllu leyti í tilgreinda séreign verða iðgjöld sem renna í samtryggingu lægri en ella. Því verður áunninn réttur til ævilangs lífeyris lægri sem því nemur. Sama gildir um rétt til áfallatrygginga s.s. örorku-, maka- og barnalífeyris.

Hægt er að byrja að taka út tilgreinda séreign við 62 ára aldur en ekki 60 eins og gildir um annan séreignarsparnað.

Tilgreinda séreign er ekki unnt að nota til að safna skattfrjálst til húsnæðiskaupa eða til að greiða skattfrjálst niður húsnæðislán.

Hvorki er greiddur fjármagnstekjuskattur af ávöxtun né eignaskattur af inneign.

Innstæða í tilgreindri séreign er eign þess sem leggur fyrir og erfanleg að fullu í samræmi við reglur erfðalaga. Ekki er greiddur erfðafjárskattur af tilgreindri séreign.

Séreignarsparnaður er ekki framtalsskyldur á skattframtali og skerðir því hvorki vaxta- né barnabætur.

Greiðslur séreignarsparnaðar hafa hvorki áhrif á grunnlífeyri né tekjutryggingu frá Tryggingastofnun. Séreignarsparnaður getur þó haft áhrif á útreikning greiðslna frá Tryggingastofnun þegar um er að ræða uppbót á lífeyri. Þetta getur t.d. átt við þegar um er að ræða mikinn lyfjakostnað, eða við svokallaða lágmarksframfærslutryggingu sem tryggir lífeyrisþegum lágmarksgreiðslu ef tekjur þeirra eru undir tilteknum tekjuviðmiðum.

Launagreiðandi dregur lífeyrisiðgjöld frá launum áður en tekjuskattur er reiknaður og því lækka útborguð laun aðeins um hluta af þeirri fjárhæð sem lögð er í séreign.

Greiðslu tekjuskatts er þar með frestað þar til kemur að útgreiðslu tilgreindu séreignarinnar og þá má nýta ónýttan persónuafslátt.

Inneign í tilgreindri séreign er ekki aðfararhæf og því er ekki hægt að ganga að henni við gjaldþrot.

Með greiðslum iðgjalda aflar sjóðfélagi sér réttinda til eftirlauna- og örorkulífeyris og maka og börnum sínum rétt til maka- og barnalífeyris og eftir atvikum fjölskyldubóta eftir því sem kveðið er á í greinum 12 til 15A í samþykktum sjóðsins og réttindatöflum sjóðsins I til III sem birtar eru í viðauka við samþykktirnar.

Ávinnsla réttinda ræðst af aldri sjóðfélaga í lok þess launamánaðar sem iðgjald er greitt af til lífeyrissjóðsins. Réttindin eru verðtryggð og breytast í samræmi við breytingar á vísitölu neysluverðs til verðtryggingar frá þeim launamánuði sem iðgjald er greitt af. Samhengi er á milli fjárhæðar greiddra iðgjalda og þeirra réttinda sem sjóðfélagi ávinnur sér í samtryggingardeild. Af því leiðir að ef sjóðfélagi ákveður að ráðstafa hluta af iðgjaldi í tilgreinda séreign í stað samtryggingardeildar ávinnur hann sér minni tryggingarréttindi í samtryggingu en að sama skapi meiri réttindi í tilgreindri séreign.

Sjóðfélagar sem eiga rétt á viðmiðunariðgjaldi frá Sameinaða lífeyrissjóðnum er heimilt að greiða áfram til samtryggingardeildar í jafnri ávinnslu skv. þeim réttindareglum og réttindatöflu sem voru í gildi fyrir sameiningu Sameinaða lífeyrissjóðsins og Stafa lífeyrissjóðs. Upplýsingar um iðgjald til jafnrar réttindaávinnslu má nálgast hjá skrifstofu sjóðsins eða á sjóðfélagavef viðkomandi sjóðfélaga.

• Eftirlaunalífeyrir - er greiddur til æviloka. Almennur lífeyrisaldur er 67 ár en unnt er að flýta eða seinka töku lífeyris í samræmi við samþykktir sjóðsins.
• Örorkulífeyrir - Sjóðfélagi sem ekki er orðinn 67 ára og verður fyrir orkutapi, í samræmi við nánari ákvæði samþykkta sjóðsins, á rétt á örorkulífeyri úr sjóðnum í samræmi við áunnin réttindi fram að orkutapi, enda hafi hann greitt í lífeyrissjóð í samtals 24 mánuði og sannanlega orðið fyrir tekjuskerðingu af völdum orkutapsins. Að tilteknum skilyrðum uppfylltum á sjóðfélagi rétt á framreikningi örorkulífeyrisréttinda auk áunninna réttinda í samræmi við nánari ákvæði samþykkta sjóðsins. Framreikningsréttur er til viðbótar við áunninn rétt miðað við þau réttindi sem sjóðfélaginn hefði áunnið sér til 65 ára aldurs hefði hann greitt til sjóðsins. Framreikningur tekur mið af meðaltali réttindaávinnslu hans næstu fjögur almanaksár fyrir orkutapið.
• Makalífeyrir - Nú andast sjóðfélagi sem greitt hefur iðgjald til sjóðsins í að minnsta kosti 24 mánuði á síðustu 36 mánuðum eða 6 mánuði á síðustu 12 mánuðum, eða sem naut eftirlauna- eða örorkulífeyris úr sjóðnum, þá á eftirlifandi maki hans rétt til lífeyris úr sjóðnum samkvæmt ákvæðum samþykkta sjóðsins. Upphæð makalífeyris nemur 50% af lífeyrisréttindum sjóðfélaga og nær það bæði til áunnins réttar og mögulegs framreikningsréttar sbr. nánari reglur í samþykktum sjóðsins. Óskertur makalífeyrir er greiddur eftirlifandi maka í minnst 36 mánuði. Eftirlifandi maki fær ávallt greiddan makalífeyri þar til yngsta barn sem var á framfæri sjóðfélagans nær 19 ára aldri enda sé það á framfæri makans. Réttur til makalífeyris fellur niður, ef makinn stofnar til hjúskapar eða óvígðrar sambúðar sem jafna má til hjúskapar.
• Barnalífeyrir - Börn og kjörbörn er sjóðfélagi lætur eftir sig eiga rétt á lífeyri úr sjóðnum til 18 ára aldurs samkvæmt nánari reglum í samþykktum sjóðsins.

Meðal áhættuþátta í samtryggingardeild er svonefnd lýðfræðileg áhætta sem felur m.a. í sér líkur á langlífi sjóðfélaga, örorkutíðni hjá sjóðfélögum sem og hjúskapartíðni og barneignum sjóðfélaga almennt. Einnig eru réttindi í samtryggingu háð ávöxtun eigna samtryggingardeildar. Eins getur komið til þess að sjóðurinn þurfi að auka eða minnka tryggingaréttindi í samtryggingardeild. Þar geta einkum haft áhrif þróun á tryggingafræðilegum og lýðfræðilegum forsendum sem og ávöxtun eigna samtryggingardeildar og verðlagsþróun.

Réttindi grundvallast á gildandi samþykktum: Athygli er vakin á því að þær upplýsingar sem hér eru raktar um réttindi í samtryggingardeild og tilgreindri séreign eru einungis settar fram til að einfalda sjóðfélaga ákvarðanatöku. Gerður er fyrirvari um mögulegar villur eða ónákvæmni. Ef þessum upplýsingum ber ekki saman við ákvæði samþykkta sjóðsins gilda ákvæði samþykktanna. Því er mikilvægt fyrir sjóðfélaga að kynna sér vel efni samþykkta sjóðsins. Þá er rétt að árétta að réttindi samkvæmt samþykktum geta breyst frá einum tíma til annars.

Lífeyrissparnaður í tilgreindri séreign er séreign viðkomandi. Reglur um útgreiðslu eru tilgreindar í samþykktum sjóðsins. Meðal þess sem fram kemur þar er að eignin er laus til úttektar frá 62 ára aldri á tilteknu árabili, við orkutap ef örorka er umfram 50% og þá á ákveðnu árabili og við fráfall sjóðfélaga og þá eftir reglum erfðalaga.

Til að byrja með verður ein sparnaðarleið í boði fyrir tilgreinda séreign. Tilgreinda séreign verður ekki unnt að nota til að safna skattfrjálst til húsnæðiskaupa eða til að greiða skattfrjálst niður húsnæðislán.

Meðal áhættuþátta fyrir tilgreinda séreign eru einkum þróun ávöxtunar og það að sjóðfélagi fullnýti sparnað sinn á skemmri tíma en hann þarf til framfærslu eða annarrar ráðstöfunar. Hins vegar fellur eign í tilgreindri séreign við fráfall sjóðfélaga til erfingja hans og skiptist eftir reglum erfðalaga en skapar á móti ekki rétt til maka- eða barnalífeyris með sama hætti og samtryggingardeild.

Réttindi grundvallast á gildandi samþykktum: Athygli er vakin á því að þær upplýsingar sem hér eru raktar um réttindi í samtryggingardeild og tilgreindri séreign eru einungis settar fram til að einfalda sjóðfélaga ákvarðanatöku. Gerður er fyrirvari um mögulegar villur eða ónákvæmni. Ef þessum upplýsingum ber ekki saman við ákvæði samþykkta sjóðsins gilda ákvæði samþykktanna. Því er mikilvægt fyrir sjóðfélaga að kynna sér vel efni samþykkta sjóðsins. Þá er rétt að árétta að réttindi samkvæmt samþykktum geta breyst frá einum tíma til annars.

Hrein ávöxtun leiðarinnar á árinu 2017 var -1,14% sem samsvarar 0,21% nafnávöxtun. Sparnaðarleiðin stóð í tæplega 60 milljónum kr. sl. áramót og fer ör vaxandi.

Í samkomulagi milli ASÍ og SA, dags. 15. júní 2016 um framkvæmd á hækkun framlags atvinnurekanda í lífeyrissjóð á grundvelli samnings aðila frá 21. janúar 2016 er fjallað um útfærslu á hækkun mótframlags atvinnurekanda í lífeyrissjóð um 3,5 prósentustig, úr 8% í 11,5%. Þar kemur fram:

„Samningsaðilar eru sammála um að atvinnurekendur skuli undir öllum kringumstæðum skila bæði sínu framlagi og framlagi launamanns til skyldutryggingarlífeyrissjóðs viðkomandi launamanns á grundvelli gildandi kjarasamninga ASÍ og SA frá 1969 og 1995, með síðari breytingum. Réttur launamanns til þess að ráðstafa hluta eða allri hækkuninni í bundna séreign er því gagnvart viðkomandi lífeyrissjóði og er atvinnurekanda óviðkomandi.“

Samkvæmt 1. mgr. 7. gr. reglugerðar nr. 391/1998 getur sjóðfélagi ákveðið að ráðstafa til þeirra aðila sem tilgreindir eru í 8. gr. reglugerðarinnar (vörsluaðilar lífeyrissparnaðar) þeim hluta iðgjalds sem renna skal til tilgreindrar séreignar samkvæmt samþykktum Birtu lífeyrissjóðs.

Sjóðfélaga er heimilt að óska eftir því við Birtu lífeyrissjóð að iðgjald vegna tilgreindrar séreignar renni til annars vörsluaðila lífeyrissparnaðar eins og þeir eru skilgreindir í 3. mgr. 8. gr. laga nr. 129/1997, með síðari breytingum. Í samræmi við ákvæði laganna skal greiðsla iðgjalds til þess vörsluaðila sem sjóðfélagi velur vera án endurgjalds.

Velji sjóðfélagi að ráðstafa séreignarhluta iðgjalds vegna lágmarkstryggingarverndar til annars lífeyrissjóðs eða annars vörsluaðila lífeyrissparnaðar en Birtu lífeyrissjóðs skulu um útborgun séreignarinnar gilda sömu reglur og gilda fyrir tilgreinda séreign samkvæmt 17. gr. samþykkta Birtu lífeyrissjóðs, sbr. 2. mgr. 7. gr. reglugerðar nr. 391/1998.

Tilkynni sjóðfélagi ekki launagreiðanda eða Birtu lífeyrissjóði með hæfilegum fyrirvara hvert iðgjald það sem hann getur ráðstafað skuli renna skal það greiðslufært samkvæmt samþykktum lífeyrissjóðsins, sbr. 5. mgr. 7. gr. reglugerðar nr. 391/1998.

Ef sjóðfélagi óskar eftir því að Birta lífeyrissjóður greiði iðgjaldshluta hans sem renna á í tilgreinda séreign samkvæmt samþykktum sjóðsins til annars vörsluaðila er mikilvægt að hann skili til sjóðsins samningi þar um við vörsluaðila lífeyrissparnaðar sem hefur heimild til að taka á móti slíku iðgjaldi.